PODSUMOWANIE I LITERATURA

PODSUMOWANIE

Bezrobocie jest dzisiaj w Polsce jednym z najważniejszych problemów ekonomicznych i dotkliwym problemem społecznym. Aby skutecznie przeciwdziałać bezrobociu trzeba w sposób realistyczny ocenić jego skalę i strukturę. W Polsce bezrobocie staje się bezrobociem długookresowym. W pierwszych latach okresu transformacji w latach 1990 – 1991,  główne cele polityki makroekonomicznej w Polsce dotyczyły stabilizacji gospodarki i redukcji poziomu inflacji. Obecnie walka z bezrobociem to programy rynku pracy przez politykę rynku pracy czyli programy pasywne, oraz aktywne. Głównym źródłem finansowania programów rynku pracy  jest Fundusz Pracy, którego środki pochodzą ze składek płaconych przez  pracodawców - 3 % wynagrodzeń pracowników, dotacje budżetowe i inne źródła np. zwroty z pożyczek. Aktywne Polityki Rynku Pracy są ważnym elementem walki z bezrobociem.

W programach tych uczestniczy kilkanaście procent bezrobotnych. Największe szanse na zatrudnienie dają szkolenia zawodowe. Wyniki analiz wskazują, że sam fakt uczestnictwa w szkoleniach zawodowych zwiększa szansę odpływu z bezrobocia pod warunkiem, że jego koszt obciąża bezpośrednio osobę bezrobotną lub pracodawcę.

W przypadku szkoleń finansowanych przez urzędy pracy efektywność jest znacznie niższa,  co wskazuje na potrzebę przeprowadzenia istotnych zmian w prowadzeniu tego programu przez publiczne służby zatrudnienia. W szczególności należy zwrócić uwagę na dostosowanie szkoleń do uczestników. Nałożyć na pracodawców większych obowiązków w zakresie szkoleń osób zagrożonych bezrobociem oraz bezrobotnych, a także stworzyć warunki do lepszego współdziałania pracodawców i służb zatrudnienia. Dotyczy to głównie umów trójstronnych zawieranych między pracodawcą, urzędami pracy i instytucjami szkolącymi. Są to formy najbardziej efektywne.

Programy subsydiowania miejsc pracy – prace interwencyjne, jak i bezpośredniego tworzenia mogą działać czasami w kierunku odwrotnym. Udział w tych programach może pozostawić na uczestnikach pewne ,,piętno” - pracodawcy mogą oceniać taką osobę jako nisko produktywną. Przeprowadzone badania przez TMP/Hudson – firmę doradztwa personalnego, wykazują iż bezrobotni biorący udział w pracach interwencyjnych mają większe kłopoty ze znalezieniem pracy, ale również trudniej jest im opuścić szeregi siły roboczej ze względu na możliwość odnowienia sobie prawa do zasiłku.

Praca interwencyjna jest traktowana jako środek przedłużający okres pobierania zasiłku. W związku z tym prace interwencyjne zamiast zmniejszać sumę wypłacanych zasiłków powiększają ją. Inną wadą robót publicznych i prac interwencyjnych jest to iż ich uczestnicy wykonują najczęściej nieskomplikowane prace, nie podnosząc swoich kwalifikacji. Wiele przeprowadzonych badań wskazuje, iż właśnie brak kwalifikacji leży u podstaw długotrwałego bezrobocia zarówno w krajach zachodnich jak i transformujących się. Prof. M. Kabaj i prof. S. Borkowska twierdzą że w świetle badań najdroższą bo nie dającą stałego zatrudnienia, najmniej efektywną formą walki z bezrobociem są roboty publiczne. Pomimo tego, są one jednak w wielu regionach potrzebne. Ogólna analiza nie prowadzi do optymistycznych wniosków co do wpływu aktywnych programów na uelastycznienie rynku pracy, ale i nie należy ich negować. Na pewno wymagają poprawy, ale pełnią ważne funkcje socjalne dla samych bezrobotnych, oraz ekonomiczne w środowisku lokalnym. Są ważnym czynnikiem poprawy infrastruktury.

Pasywna polityka rynku pracy jest oparta na rozwiązaniach występujących w krajach wysokorozwiniętych, jest jednak realizowana w odmiennych warunkach. Przede wszystkim stopa bezrobocia w Polsce jest dużo wyższa niż w tych krajach, jak i środki przeznaczone na walkę z bezrobociem są znacznie mniejsze.

Udział wydatków na aktywne polityki rynku pracy z Funduszu Pracy był bardzo wysoki - 38 % w 1990 roku. Wzrost bezrobocia, przyczynił się do zwiększenia wydatków na bierną politykę rynku pracy np. w 1996 roku udział aktywnych form w PKB to – 0,21 %, a pasywnych – 1,75 %. Pasywna polityka to głównie zasiłki dla bezrobotnych. System zasiłków dla bezrobotnych mimo wielokrotnych zmian ich konstrukcji i uprawnień w niedostatecznym stopniu zachęca do aktywnych zachowań, raczej opóźnia wyjście z bezrobocia. Przy płacy minimalnej nieznacznie wyższej od zasiłków funkcja motywacyjna zasiłku nie spełnia swojej roli. Doświadczenia innych krajów w konstruowaniu systemu zasiłków nie dają jednoznacznych odpowiedzi. Systemy są bardzo zróżnicowane w poszczególnych krajach.

Było kilka projektów wprowadzenia zasady ubezpieczeniowej do systemu ochrony socjalnej. Budowanie systemu zasiłków w oparciu o instytucję prywatnego ubezpieczenia od bezrobocia, prowadziłoby do luk w ubezpieczeniach.

Grupy najbardziej zagrożone bezrobociem mają jednocześnie gorszą pozycję na rynku pracy i niższe zarobki, co prowadziłoby do tego, że byliby na ogół albo nie ubezpieczeni w ogóle, albo nie do ubezpieczeni. Jest to główny argument na rzecz konieczności tworzenia systemów publicznych w Polsce. Walka z bezrobociem to zintegrowane działania wielu resortów i organizacji pozarządowych. Aktywna polityka odgrywa istotną rolę w ograniczaniu bezrobocia, choć uzupełniającą. Szczupłość dostępnych środków stawia na plan pierwszy optymalne ich wykorzystanie, czyli precyzyjnego adresowania instrumentów rynku pracy do osób, którym jest w stanie pomóc.

LITERATURA

1. Adamski W. „Edukacja w okresie transformacji. Analiza porównawcza i propozycje modernizacji kształcenia zawodowego w Polsce”, Warszawa 1993,
2. Bednarski M. „Aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w Polsce. Narzędzia i instrumenty”, Warszawa 1996,
3. Borkowska S. „Rokowania Zbiorowe”, Warszawa 1997,
4. Chłoń A ./ Grabowski M. „Uwarunkowania rozwoju regionalnych rynków pracy w Polsce”, Gdańsk 2000,
5. Golinowska S. „Ochrona socjalna bezrobotnych w Polsce oraz w innych krajach”, Warszawa 1999,
6. Golinowska S. „Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej”, Warszawa 1996,
7. Golinowska S. „Polityka społeczna w latach 1994-1996”, Warszawa,
8. Golinowska S. „Warunki tworzenia miejsc pracy”, Warszawa 1996,
9. Golinowska S. / Walewski M. „Tworzenie zatrudnienia a restrukturyzacja ekonomiczna”, Warszawa 1996,
10. Góra M./ Socha M.W./Sztanderska U. „Analiza polskiego rynku pracy w latach 1990- 1994.Kierunki zmian i polityki rynku pracy”, Warszawa 1995,
11. Kabaj M. „Strategie i programy przeciwdziałania bezrobociu”, Warszawa 1997,
12. Kabaj M. „Metody badania i poprawy realnej efektywności programów rynku pracy”, Warszawa 1995,    
13. Kryńska E. / Kwiatkowski E. Zarychta H. „Polityka państwa na rynku pracy w Polsce w latach dziewięćdziesiątych”, Warszawa1997,
14. Kwiatkowski E. „Teoria trzech sektorów”, Warszawa 1980,
15. Podolski K. / Turnowiecki W. „Polityka społeczna”, Warszawa 1993,
16. „Gazeta Wyborcza” – dane Agory Monitoring,
17. INTERNET.

TABELE, WYKRESY I RYSUNKI

Tabele:

1.      Tabela 1 – „Struktura pracujących według sektorów gospodarki narodowej: lata 1980, 1990, 1995”

2.      Tabela 2 – „Wskaźniki makroekonomiczne w Polsce w latach 1990-1996”

Wykresy:

1.      Wykres 1 – „Bezrobotni – jak długo nie pracują?”

2.      Wykres 2 – „Dynamika bezrobocia w Polsce”

3.      Wykres 3 – „Miejsce zamieszkania bezrobotnych"

4.      Wykres 4 – „Prognozy przedsiębiorstw dotyczące zmian liczby pracowników etatowych do końca 2003 roku”

5.      Wykres 5 – „Wykształcenie bezrobotnych"

6.      Wykres 6 – „Bezrobocie w wybranych krajach zachodnich i w Polsce”

Rysunki:

1.      Rysunek 1 – „Bezrobocie w regionach Polski”