ROZDZIAŁ 3

PASYWNE I AKTYWNE METODY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU

Istnieje bardzo dużo modeli przeciwdziałania bezrobociu. Można je podzielić na dwa modele podstawowe w zależności od przyjętych celów, metod i stosowanych strategii.

Struktura celów przeciwdziałania bezrobociu jest wielowarstwowa:

1.      Cele osłonowe – łagodzenie skutków bezrobocia, np.: zasiłki,

2.      Łagodzenie skutków bezrobocia przez czasową aktywizację bezrobotnych w ramach aktywnych programów rynków pracy (roboty publiczne, prace interwencyjne),

3.      Analiza i eliminowanie czynników generujących bezrobocie, prowadzących do destrukcji miejsc pracy,

4.      Strategia promowania produktywnego zatrudnienia, jako integralny element polityki społeczno-gospodarczej, przez wzrost efektywnego popytu, inwestycji, zwiększenia eksportu, lepszego wykorzystania zdolności wytwórczych jak również rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw.

MODEL I – Model polityki rynku pracy:

Polityka przeciwdziałania bezrobociu ograniczająca się głównie do dwóch pierwszych działań może być nazwana modelem przeciwdziałania bezrobociu przez politykę rynku pracy:

-         pasywną – zasiłki, wcześniejsze emerytury, zasiłki przedemerytalne,

-         aktywną – zmierzające do łagodzenia skutków bezrobocia poprzez programy czasowej aktywizacji bezrobotnych.

MODEL II – Model makroekonomicznej polityki pro zatrudnieniowej.

Model ten obejmuje 4 działania wymienione wyżej, ale priorytetowe znaczenie przywiązuje do promowania zatrudnienia i ograniczenia przyczyn ekonomicznych powodujących destrukcję miejsc pracy. Model ten przykłada dużą wagę zarówno do pro zatrudnieniowej polityki makroekonomicznej jak do efektywnych programów rynku pracy.

W Polsce od początku okresu transformacji toczą się spory dotyczące wyboru modelu przeciwdziałania bezrobociu. Zwyciężył model pierwszy ograniczający politykę przeciwdziałania bezrobociu do działań interwencyjnych na rynku pracy  przy użyciu środków publicznych w postaci Funduszu Pracy.

3.1.            FORMY PASYWNE PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU

PASYWNA POLITYKA na rynku pracy ma na celu łagodzenie ekonomicznych skutków bezrobocia osób nim dotkniętych. Stosowane są przede wszystkim finansowe formy łagodzenia tych skutków. Programy pasywne to:

-         zasiłki dla bezrobotnych,

-         zasiłki przedemerytalne,

-         świadczenia przedemerytalne,

-         wcześniejsze emerytury.

W tej części zostaną omówione wymienione wyżej programy pasywnej polityki rynku pracy.

Zasiłki dla bezrobotnych – powinny jednocześnie spełniać dwie funkcje:

-         funkcję dochodową – zapewnienie dochodów po utracie pracy,

-         funkcję motywacyjną – motywowanie do poszukiwania zatrudnienia.

Systemy zasiłkowe są wyrazem kompromisu między obiema ich funkcjami: socjalną i motywacyjną. Kompromis ten może być jednak bardziej lub mniej zrównoważony. W Polsce kombinacja kryteriów socjalnych i motywacyjnych w systemie świadczeń dla bezrobocia była istotnie zmienna. W pierwszym okresie dominowały kryteria związane z ochroną dochodów.

Pierwsza ustawa z grudnia 1989 r. – określiła zasiłki na poziomie:

-         70 % wynagrodzenia przez 3 miesiące,

-         50 % wynagrodzenia przez 6 miesięcy,

-         40 % wynagrodzenia przez 9 miesięcy,

Osoba, która nie miała pracy, a deklarowała, że chce ją podjąć uzyskiwała zasiłek automatycznie. Okres pobierania zasiłku był nie ograniczony. Zrodziło to wiele nadużyć. Po zasiłek zgłaszały się osoby nigdy nie pracujące. W rezultacie system świadczeń wywołał efekty przewrotne, w gruncie rzeczy motywował do rejestrowania się w charakterze bezrobotnych i pobierania zasiłku. Odejście od tego było szybkie.

Zdecydowano się na świadczenia relatywnie niskie i niezróżnicowane, ale z różnymi wyjątkami jeżeli chodzi o okres pobierania zasiłku (różnice regionalne i związane z sytuacją rodzinną). Takie rozwiązanie jest tanie i proste w obsłudze oraz daje pozytywne efekty z punktu widzenia przeciwdziałania ubóstwu. Jednak przy polskim charakterze bezrobocia w zasadzie utrwala sytuację.

W latach 1990-1993 zasiłek pobierało 80 % zarejestrowanych bezrobotnych. Znaczna część traktowała system zasiłków jako możliwość poprawienia sobie sytuacji dochodowej. Rejestracja w Urzędach Pracy to nie tylko zasiłki, ale również osłony socjalne, czyli uprawnienia wynikające ze statusu bezrobotnego: bezpłatna opieka lekarska, zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne, ubezpieczenie w ZUS, prawo do zwolnienia lekarskiego w przypadku choroby zwalniającego od wykazania się gotowością do podjęcia pracy, wliczenie okresu rejestrowanego bezrobocia do stażu pracy i nabywania praw emerytalnych. Część bezrobotnych rejestruje się nie po to by skorzystać z ofert pracy, lecz w celu nabycia powyższych świadczeń. Zbytnia osłona socjalna dla bezrobotnych tworzy pułapkę socjalną polegającą na stworzeniu motywacji do utrzymywania statusu bezrobotnego.

Przeciwdziałanie anty motywacyjnym bodźcom osłony socjalnej bezrobotnych najsilniejszy wyraz znalazło w znowelizowanej ustawie o zatrudnieniu i bezrobociu z grudnia 1995 r. Zaostrzono przepisy dotyczące obowiązku przyjęcia pracy oferowanej bezrobotnemu. Po dwóch odmowach (obecnie po trzech) bezrobotny tracił zasiłek, nawet jeżeli oferowana praca nie była zgodna z jego kwalifikacjami. Poziom zasiłków dla bezrobotnych wynosi obecnie 30% przeciętnej płacy (503,20 zł brutto), uprawnionych do pobierania zasiłków jest około 20%. W Polsce kombinacje kryteriów socjalnych i motywacyjnych w systemie świadczeń dla bezrobocia podlegają ciągłym zmianą. Wobec specyficznych cech naszego bezrobocia powielanie schematów ochrony socjalnej z krajów zachodnich jest mało uzasadnione.

Poziom wsparcia dochodów bezrobotnych zależy od modelu państwa opiekuńczego i poziomu dobrobytu. W krajach najbogatszych ale realizujących model solidarnościowy, oraz konserwatywny, pomoc udzielana bezrobotnym jest wysoka. W krajach bogatych, ale realizujących model liberalny wspieranie bezrobotnych ma niższy poziom i jest selektywne. Zasiłki postrzegane są głównie jako narzędzie przeciwdziałaniu ubóstwu lub jako przedłużenie lub zastąpienie płacy. Im bardziej zasiłki zbliżone są do płacy najniższej z możliwych do zaakceptowania przez poszukujących pracy tzw. płacy progowej, tym bardziej osłabiona jest motywacja do wychodzenia z bezrobocia. Relacja płac najniższych do zasiłków jest bardzo ważna dla dynamiki przepływów od bezrobocia do zatrudnienia. Okres pobierania zasiłku nie powinien służyć przedłużaniu sytuacji bezrobocia.

Środki pasywne są zwykle ukierunkowane na osłonę socjalną, ale również na zmniejszenie podaży siły roboczej. Stosowane przez państwo instrumenty ograniczające podaż siły roboczej to zaliczane do programów pasywnych:

Wcześniejsze emerytury - wykorzystywane do zmniejszenia podaży siły roboczej przez eliminację z rynku pracy ludzi w starszym wieku.

W Polsce szybki wzrost i utrzymywanie się bezrobocia na wysokim poziomie wzmocniły tendencję do zwiększania elastyczności wieku emerytalnego .

Już z początkiem transformacji systemowej sięgnięto w 1989 roku po emerytury jako środek bieżącej polityki zatrudnienia. Sprzyjała temu ustawowa możliwość przechodzenia na wcześniejsze emerytury dla kobiet w wieku 55 lat i ze stażem pracy co najmniej 30 lat. Znaczącą rolę odegrały regulacje w odniesieniu do ustalania wysokości podstawy emerytury, w wyniku czego ogólny poziom wcześniejszych emerytur kształtował się na znacznie wyższym poziomie niż dotychczasowych. Odwołując się do danych statystycznych trzeba zauważyć, że w latach 1989-1992 przeciętna liczba emerytów i rencistów wzrosła o około 2 miliony osób (o 20 %).

Wcześniejsze emerytury i renty są droższe niż zasiłki. Z intencją ochrony socjalnej starszych pracowników wprowadzono tzw. świadczenia przedemerytalne.

Ustawą z dnia 6 grudnia 1996 roku o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, oraz o zmianie niektórych ustaw - wprowadzono dla osób o długim stażu pracy i długotrwale bezrobotnych dwa rodzaje świadczeń zaliczanych do programów pasywnych polityki rynku pracy:

-         świadczenia przedemerytalne,

-         zasiłek przedemerytalny.

Świadczenia przedemerytalne – wprowadzone w odniesieniu do osób, którym brakuje pewnego okresu do osiągnięcia wieku emerytalnego, gdyż w momencie utraty pracy mają oni nie wielką szansę podjęcia jej na nowo. W związku z narastającym bezrobociem w Polsce, oraz ograniczeniem okresu wypłaty zasiłku dla bezrobotnych do 12 miesięcy, wprowadzono przedłużony okres pobierania zasiłku do czasu nabycia prawa do emerytury.

Świadczenie przedemerytalne przysługuje osobie spełniającej warunki do posiadania statusu bezrobotnego. Ubiegać się o nie mogą trzy kategorie osób:

-         kobiety w wieku 58 lat i mężczyźni w wieku 63 lat,

-         kobiety w wieku 55 lat i mężczyźni w wieku 60 lat – którzy posiadają staż pracy uprawniający do emerytury, a stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn dotyczących zakładu pracy,

-         osoby w każdym wieku, o stażu: kobiety 35 lat pracy, mężczyźni 40 lat pracy, z którymi rozwiązano stosunek pracy z przyczyn leżących po stronie zakładów pracy.

W obecnej chwili wysokość świadczenia przedemerytalnego zamyka się w przedziale 603,90 – 1006,40 zł brutto.

Drugi rodzaj świadczeń to:

Zasiłek przedemerytalny - przysługuje osobie spełniającej warunki do posiadania statusu bezrobotnego i prawa do zasiłku, jednocześnie mającej okres zatrudnienia uprawniający do emerytury:

-         kobiety z  - 30 letnim stażem pracy, mężczyźni z - 35 letnim stażem pracy,

-         kobiety z - 25 letnim stażem pracy ,mężczyźni z - 30 letnim stażem pracy - pod warunkiem że byli zatrudnieni ,,w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze”.

Wysokość zasiłku wynosi 120 % kwoty zasiłku podstawowego dla bezrobotnych (603,90 zł brutto), a w szczególnych przypadkach 160 % tego zasiłku (805,20 zł brutto), ale kwota zasiłku nie może być wyższa niż  90 % - przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia danej osoby - stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy. Osoby uprawnione do zasiłku i świadczenia przedemerytalnego nie są rejestrowane w ewidencji urzędów pracy, nie mają obowiązku zgłaszania się w urzędach w celu potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy. Od tych zasiłków i świadczeń urzędy pracy nie opłacają składek na ubezpieczenie społeczne i w związku z tym okresy pobierania tych świadczeń nie podlegają zaliczeniu do okresu wymaganego do emerytury.

Są to bardzo ważne instrumenty polityki rynku pracy. Przesunięcie ogromnej liczby ludzi zdolnych do pracy ze sfery wytwarzania i aktywności zawodowej do sfery bierności budzi wiele wątpliwości. Doraźna obrona przed bezrobociem w postaci wcześniejszych emerytur i świadczeń przedemerytalnych ma szereg stron negatywnych. Przede wszystkim chodzi o zachowanie proporcji między liczbą ludności pracującej zawodowo, a liczbą świadczeniobiorców. Z drugiej strony zwolnienie miejsc pracy przez osoby starsze nie tylko obniża nacisk na rynek pracy, ale pozwala zająć te miejsca przez osoby młodsze, z reguły bardziej efektywne i bardziej podatne na przekwalifikowanie.

3.2.            FORMY AKTYWNE PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU

AKTYWNA POLITYKA pełni kilka głównych funkcji:

-         aktywizacji zawodowej bezrobotnych – włączanie ich do uczestnictwa w aktywnych programach (roboty publiczne, prace interwencyjne, programy pożyczek dla bezrobotnych i zakładów pracy). Dzięki uczestnictwu w tych programach następuje zahamowanie utraty kwalifikacji i umiejętności zawodowych przez bezrobotnych oraz podtrzymywanie ich aktywności zawodowej.

-         zmniejszenia niedopasowań strukturalnych na rynku pracy – w dynamicznej gospodarce pojawiają się stale niedopasowania strukturalne popytu na pracę i podaży pracy pod względem zawodów, wykształcenia, kwalifikacji oraz miejsca zamieszkania. Podstawowe znaczenie mają tutaj szkolenia zawodowe i podnoszenie kwalifikacji.

-         podnoszenie produkcyjności siły roboczej poprzez szkolenia i podnoszenie kwalifikacji, które bezpośrednio bezpośrednio zwiększają produkcyjność  bezrobotnych, oraz uczestnictwo w robotach publicznych i pracach interwencyjnych – programy te osłabiają proces utraty kwalifikacji przez bezrobotnych.

Charakterystyczne cechy programów aktywnej polityki rynku pracy określone są w Ustawie z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Z punktu widzenia tej polityki, kluczowe znaczenie mają urzędy pracy, szczególnie szczebla rejonowego, świadczące usługi pośrednictwa pracy. Do aktywnych programów w Polsce zaliczamy: instytucje pośrednictwa pracy, szkolenia i przekwalifikowania bezrobotnych, prace interwencyjne, roboty publiczne, pożyczki dla bezrobotnych i dla zakładów pracy.

Poniżej zostaną omówione poszczególne formy programów aktywnych polityk rynku pracy.

Instytucje usługi pośrednictwa pracy

            Instytucje te bezpłatnie udzielają pomocy bezrobotnym i pracodawcą przez Urzędy Pracy w celu znalezienia miejsc pracy i pracowników.

Usługi te są świadczone na zasadach :

-     pełnej dostępności dla wszystkich bezrobotnych i pracodawców

-     pełnej dobrowolności

-     równości i jawności – tzn. że każde wolne miejsce pracy zgłaszane do

Urzędu Pracy jest podawane do wiadomości osób poszukujących pracy.

Pracodawcy są zobowiązani zgłaszać wolne miejsca pracy w Urzędach Pracy, ale w praktyce nie stosuje się żadnych sankcji, jeżeli tego nie uczynią. Głównym zadaniem Rejonowych Urzędów Pracy jest rekrutowanie bezrobotnych do programów aktywnej polityki rynku pracy. W zależności od programu stosują rożne sposoby naboru uczestników. Poszukiwanie chętnych do udziału w kursach kwalifikacyjnych w większości urzędów, polega na wywieszeniu informacji i przyjmowaniu zgłoszeń. W nielicznych przypadkach proponuje się przeszkolenie wybranym osobom. Identycznie jest z chętnymi do podjęcia działalności gospodarczej, w większości dowiadują się o możliwości podjęcia kredytu z ogólnodostępnych ogłoszeń. Inaczej przedstawia się nabór uczestników do prac interwencyjnych i robot publicznych, tutaj decydują pracownicy urzędu. Urzędy Pracy w przypadku, kiedy liczba miejsc jest mniejsza niż liczba chętnych, dokonują selekcji ze względu na płeć, wiek, wykształcenie i sytuację socjalną. Głównie do robót publicznych zatrudniają mężczyzn z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym, do prac interwencyjnych kobiety z wykształceniem zawodowym, średnim lub podstawowym. Kursy kwalifikacyjne – preferowane są tutaj osoby młode z wykształceniem średnim ogólnym. Rejonowe Urzędy Pracy preferują do aktywnych programów krótkookresowych bezrobotnych którzy mają większe szansę na podjęcie stałej pracy.

Szkolenia i kursy przekwalifikujące

Organizacja szkoleń jest jednym z podstawowych zadań służb zatrudnienia. Zgodnie z Ustawą z dnia 29 grudnia 1989 roku o zatrudnieniu, jednym z głównych zadań służb zatrudnienia jest stałe podnoszenie poziomu kwalifikacji oraz wypracowanie właściwego stosunku do pracy przez bezrobotnych. Służą temu szkolenia, oraz prowadzenie zajęć z zakresu samodzielnego poszukiwania pracy, nabywania umiejętności rozmowy z pracodawcą, odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Celem tych szkoleń jest zwiększenie szans na zatrudnienie uczestników. W trakcie szkolenia trwającego nie dłużej niż 6 miesięcy, uczestnicy otrzymują zasiłek szkoleniowy równy 115% zasiłku dla bezrobotnych jeżeli mają do niego uprawnienia.

Koszty szkolenia muszą być zwrócone przez bezrobotnego jeżeli nie ukończył szkolenia ze swojej winy.

Przepisy Ustawy z dnia 14 grudnia 1994 roku o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu stworzyły możliwość wpływania przez urzędy pracy na zapobieganie zwalnianiu pracowników dzięki ich szkoleniu w zakładzie pracy. Na wniosek zakładu pracy (zatrudniającego minimum 50 pracowników) rejonowy urząd pracy, po zasięgnięciu opinii rejonowej rady zatrudnienia, może wyrazić zgodę na zrefundowanie z Funduszu Pracy kosztów szkolenia pracowników tego zakładu nie większe jednak niż 50% i odpowiadające nie więcej niż wysokości przeciętnego wynagrodzenia za jedną osobę, jeżeli po jego ukończeniu pracownicy zostaną zatrudnieni przez ten zakład na innych stanowiskach, zgodnie z kierunkiem odbytego szkolenia, przez okres co najmniej 12 miesięcy. Kursy organizują same Urzędy Pracy, lub prowadzone są przez prywatne agencje opłacane przez lokalne Urzędy Pracy. Kolejną popularną formą przekwalifikowań są szkolenia na terenie zakładu pracy, najpopularniejsze to: kursy komputerowe, księgowości, przyuczające do pracy biurowej, pracy w sklepie itd.

Efektywność szkoleń to procent bezrobotnych znajdujących po przeszkoleniu pracę. Najbardziej efektywne są kursy, w których dominują zajęcia praktyczne, a zwłaszcza odbywające się w zakładach pracy – potencjalnych miejscach zatrudnienia bezrobotnych. Również szkolenia indywidualne, ponieważ występuje u tych bezrobotnych silna motywacja do podjęcia pracy. Mniej efektywne formy szkoleń to szkolenia grupowe i teoretyczne o charakterze ogólnym. Aby szkolenia były bardziej efektywne należałoby przede wszystkim przeprowadzić badanie rynku pracy na danym terenie w celu szybkiego i pełnego rozpoznania potrzeb pracodawców. Informacje o potrzebach rynku pracy w zakresie szkolenia bezrobotnych dociera do pracowników służb zatrudnienia najczęściej za pośrednictwem ofert pracy, zgłaszanych przez pracodawców. Obecnie udział pracodawców w tworzeniu i realizacji programu szkoleń jest niewielki.

            Istotną rolę w zapobieganiu bezrobociu mogą odgrywać szkolenia pracowników w okresie wypowiedzenia umowy o pracę. Niestety jest to bardzo rzadko stosowane przede wszystkim ze względu na niską świadomość pracodawców, nieznajomość przepisów, oraz brak przewidzianych przepisami środków finansowych na szkolenie osób, które mają jeszcze prace.

Prace interwencyjne

            Kolejne ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu określały zasady organizowania prac interwencyjnych, w których uczestniczą bezrobotni, zakłady pracy oraz urzędy pracy. Prace interwencyjne mają na celu aktywizację zawodową bezrobotnych i stworzenie im szansy na stałe zatrudnienie. Polegają one na częściowym darowaniu zatrudnienia przez Urzędy Pracy, tym pracodawcą, którzy tworzą dodatkowe miejsca pracy dla bezrobotnych. Okres darowanego zatrudnienia wynosi od 6 do 12 miesięcy.

 W przypadku zatrudnienia bezrobotnych na 6 miesięcy, pracodawca otrzymuje co miesiąc subsydium równe wysokości zasiłku dla bezrobotnych i składki na ubezpieczenie społeczne. Przy zatrudnieniu na 12 miesięcy pracodawca otrzymuje co drugi miesiąc zwrot kosztów pracy równej najniższemu wynagrodzeniu i składce ubezpieczeniowej. Jeżeli po zakończeniu prac interwencyjnych zatrudnił bezrobotnego przez kolejne 6 miesięcy pracodawca może otrzymać jednorazową premię w wysokości 150 % przeciętnego wynagrodzenia. Zatrudnienie bezrobotnego następuje na podstawie umowy o pracę na czas ściśle określony,  uzgodniony z Rejonowym Urzędem Pracy, a zawartej miedzy zakładem pracy a bezrobotnym. W okresie tego zatrudnienia bezrobotny ma status pracownika oraz przysługuje mu wynagrodzenie i inne świadczenia według zasad  obowiązujących pracowników tego zakładu  zatrudnionych na takich samych lub pokrewnych stanowiskach pracy. Ważnym powodem uczestnictwa w pracach interwencyjnych jest fakt iż od 1 stycznia 1997 roku, ukończenie programów prac interwencyjnych daje prawo do pobierania zasiłku dla bezrobotnych przez następne 12 miesięcy. Bezrobotny nie może bez uzasadnionej przyczyny odmówić wykonywania prac interwencyjnych, w przeciwnym razie wywołuje to ujemne skutki w postaci utraty prawa do zasiłku na okres 90 dni.

Prace interwencyjne mogą być organizowane w przedsiębiorstwach uspołecznionych, prywatnych i o kapitale mieszanym, które nie dokonały w okresie ostatnich 6 miesięcy zwolnień pracowników przekraczających 20% stanu załogi.

 Zakazane jest organizowanie prac interwencyjnych w zakładach pracy należących do: partii, organizacji politycznych, organizacji związków zawodowych z wyjątkiem upoważnionych do prowadzenia poradnictwa pracy związkowych biur pracy,  w urzędach podlegającym naczelnym organom władzy państwowej oraz naczelnym i centralnym organom administracji państwowej, w zakładach należących do kościołów i związków wyznaniowych.

Roboty publiczne

Roboty publiczne zostały wprowadzone w 1992 roku jako jeden z aktywnych środków przeciwdziałania bezrobociu, głównym ich celem jest rozwój gospodarczy regionu i aktywizacja bezrobotnych długookresowo. Organizowane są przez władze lokalne i Rejonowe Urzędy Pracy, polegają na społecznym wykonywaniu użytecznych zadań, głównie w dziedzinie infrastruktury gospodarczej, dotyczących m.in. ochrony środowiska, gospodarki wodnej, gospodarki leśnej, łączności, drogownictwa, budownictwa komunalnego oraz usług społecznych.

Okres ich trwania wynosi najczęściej 6 miesięcy i nie może być dłuższy niż 12 miesięcy. W celu zachęcenia do inicjowania robót publicznych, organizator może otrzymać od Rejonowego Urzędu Pracy, zwrot części poniesionych kosztów.

Roboty publiczne należą do programów bezpośredniego tworzenia miejsc pracy, polegają na pracach budowlanych i porządkowych. Są w swej istocie pracami dla ludzi niewykwalifikowanych i mają charakter ciężkich robót fizycznych. Do robót tych kierowani są bezrobotni, dla których RUP nie ma propozycji odpowiedniej pracy lub propozycji skierowania do przyuczenia do zawodu czy przekwalifikowania. Odmowa podjęcia pracy pociąga za sobą utratę prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Bezrobotni traktują roboty publiczne jako sposób na przetrwanie. Mają świadomość, czym są roboty publiczne i zdają sobie sprawę z tymczasowości formy zatrudnienia. Zdarza się, że bezrobotni mają wyższe wynagrodzenie niż osoby zatrudnione w zakładzie na stałe.

Pożyczki dla bezrobotnych

Pożyczki udzielane są bezrobotnym na rozpoczęcie działalności gospodarczej, mają na celu tworzenie miejsc pracy przez samo zatrudnienie bezrobotnych, oraz promowanie rozwoju małych firm.

 Instytucję pożyczek ze środków Funduszu Pracy dla bezrobotnych na podjęcie działalności gospodarczej, oraz dla zakładów pracy na koszty zorganizowania dodatkowych miejsc pracy  wprowadziła ustawa z 29 grudnia 1989 roku o zatrudnieniu. Jej zmiana z 16 października 1991 roku o zatrudnieniu i bezrobociu, rozszerzyła zakres pożyczkobiorców, umożliwiając korzystanie z kredytów nie tylko bezrobotnym i zakładom pracy, ale i pracownikom, którzy w niedługim czasie zostaną pozbawieni dotychczasowych miejsc zatrudnienia. Dostępność środków finansowych przeznaczonych na pożyczki z Funduszu Pracy jest ograniczona. Pożyczki są udzielane przez rejonowe urzędy pracy ze środków Funduszu Pracy przyznanych przez kierownika wojewódzkiego urzędu pracy. Warunkiem uzyskania pożyczki przez bezrobotnego jest przedstawienie dobrego biznes-planu w Urzędzie Pracy. Maksymalna wysokość udzielonej pożyczki wynosi dwudziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia, czyli 42 820,20 zł. Pożyczka ulega umorzeniu w 50% jeżeli działalność gospodarcza jest prowadzona przez co najmniej 12 miesięcy. Każda pożyczka udzielona ze środków Funduszu Pracy musi być zwrócona pożyczkodawcy.

W tym celu w zależności od stopnia ryzyka, stosuje się jedną z czterech                                                                                                                                                      

przewidzianych w ustawie prawnych form zabezpieczenia :

-         poręczenie według prawa cywilnego,

-         hipoteka w przypadku udzielania pożyczek podmiotom gospodarczym,

-         weksle,

-         gwarancja bankowa.

Koszty związane z zabezpieczeniem zwrotu pożyczki ponoszone są przez pożyczkobiorcę.

Pożyczki dla zakładów pracy

Pożyczki te udzielane są zakładom pracy w celu tworzenia nowych miejsc pracy. Pożyczka może być przyznana jeżeli firma spełnia odpowiednie warunki:

-         zakład pracy nie zmniejszył zatrudnienia w ciągu ostatnich 12 miesięcy,

-         zakładowi pracy nie udzielono dotychczas pożyczki na dodatkowe miejsca pracy lub jeżeli zakład pracy w przypadku jej uzyskania - dotrzymał warunków umowy i spłacił pożyczkę,

-         właścicielem lub współwłaścicielem zakładu pracy jest osoba, której nie udzielono pożyczki na podjęcie działalności gospodarczej, lub osoba, która w przypadku jej uzyskania – dotrzymała warunków umowy i spłaciła pożyczkę.

Decyzję o przyznaniu pożyczki podejmuje jednoosobowo kierownik rejonowego urzędu pracy. Liczba dodatkowych miejsc pracy tworzonych przez przedsiębiorstwa dzięki uzyskanej pożyczce nie jest przez ustawodawcę limitowana, co różni je od pożyczek udzielanym bezrobotnym. Jeżeli zakład pracy uzyska pozytywną opinię rejonowej rady zatrudnienia, może utworzyć 20 lub więcej dodatkowych stanowisk pracy, otrzymując wsparcie finansowe z Funduszu Pracy. Stawki oprocentowania pożyczek dla zakładów są wyższe niż dla bezrobotnych.